PRIVATE HOUSES, PRIVATE WORLDS

“I am interested in a dialogue with the architecture of the past, but it must be filtered through my own vision and experience.” – Tadao Ando

Tadao Ando sinh ra tại thành phố Osaka, Nhật Bản vào năm 1941. Trên hành trình trở thành một kiến trúc sư, Tadao Ando không theo học bất kì trường lớp nào mà chủ yếu là tự học hỏi thông qua các chuyến đi tới Mỹ, châu Âu và châu Phi. Năm 1969, ông sáng lập ra hãng kiến trúc Tadao Ando và Cộng sự trên chính quê hương Osaka của mình. Khi được hỏi về con đường dẫn tới niềm đam mê với các công trình kiến trúc, ông trả lời: “Chuyện xảy ra từ năm 15 tuổi tại nơi mà tôi sinh sống, tôi có quen một vài người thợ mộc. Cũng trong khoảng thời gian đó, tôi tìm thấy một cuốn sách về thiết kế hoàn chỉnh của Le Corbusier trong một hiệu sách cũ. Tôi đã sao chép lại một vài bản vẽ của ông ấy và có thể nói rằng, đó là cách mà tôi bắt đầu với kiến trúc”.

See the source image — ***Ảnh: Azuma House***

Tuy các thiết kế của Le Corbusier và một vài kiến trúc sư khác như Louis Kahn có ảnh hưởng nhất định đến phong cách của Ando nhưng một sự thật thú vị là công trình đầu tiên tạo nên tiếng tăm của ông có tên Azuma House (tên gọi khác là Row House, nằm ở quận Sumiyoshi, Osaka, Nhật Bản; xây dựng năm 1975-1976; trang 64) lại mang đậm dấu ấn cá nhân của ông. Ngôi nhà nhỏ nằm trên một lô đất vỏn vẹn 57,3m², chen chúc giữa những ngôi nhà chật hẹp khác. Mặt tiền bê tông và cửa ra vào được thiết kế đơn giản nhưng vẫn rất nổi bật mà không hề phá vỡ nhịp điệu vốn có của đường phố. Những ngôi nhà cổ nằm dọc khu phố trước đây giờ đã nhường chỗ cho một dãy những ngôi nhà ở hiện đại và tối giản. Mặc dù khu vực nhà ở này của Osaka có vẻ ngoài ít náo nhiệt hơn các khu vực khác trong đô thị có mật độ dân số lên tới gần 12.000 người/km², bức tường bê tông vẫn tương phản rõ rệt so với những ngôi nhà xung quanh nó. Thế giới đằng sau cánh cửa tách biệt hoàn toàn với thế giới bên ngoài sẽ không khỏi khiến các du khách bất ngờ. Ngôi nhà 2 tầng được chia thành ba khối cân bằng – Tầng một bao gồm phòng khách và nhà bếp, ngăn cách bởi khoảng sân trong và cầu thang dẫn lên tầng hai, nơi có hai phòng ngủ được nối với nhau bằng một lối đi. Từ phòng ngủ, để đi tới phòng tắm ở tầng 1 phải đi qua sân trong. Thiết kế này gây ấn tượng mạnh với những vị khách phương Tây nhưng lại trở nên rất bình thường đối với người dân Nhật Bản, những người mà theo Ando là “đã quen sống với nhịp điệu của tự nhiên”.

Với tổng diện tích sàn là 64,7m², Row House của Ando đã vượt quá kích thước trung bình của một ngôi nhà ở Osaka (ước tính khoảng 61m² năm 1993). Mặc dù có thiết kế hình học nghiêm ngặt, ngôi nhà với mặt tiền khác lạ và sân trung tâm rộng mở này vẫn liên quan chặt chẽ với cả kiến trúc địa phương lẫn truyền thống Nhật Bản. Bên cạnh việc loại bỏ yếu tố môi trường hỗn độn, thêm vào yếu tố tự nhiên, Ando cũng phát triển các yếu tố mà có thể trở thành chủ đề chính trong công trình này của ông. Nhờ đó mà ông giành được giải thưởng từ Hiệp hội Kiến trúc Nhật Bản.

Koshino House nằm trên một ngọn đồi ở Ashiya, quận Hyogo, Nhật Bản, cạnh thành phố cảng Kobe. Nó được xây dựng hoàn tất sau hai giai đoạn (giai đoạn 1: 1980-1981; giai đoạn 2: 1983-1984, xây phần mở rộng; trang 86). Phần mở rộng hình quạt với một phần nằm dưới mặt đất, hiện là phòng ngủ chính. Đối với khu vực có độ dốc lớn này, du khách có thể tham quan từ trên cao và nhìn xuống mái của ngôi nhà trước khi bước vào. Sơ đồ ban đầu bao gồm hai khối hình hộp song song được nối với nhau bằng một hành lang ngầm. Dãy nhà dài hơn, nằm ở xa lối vào nhất bao gồm sáu phòng giống hệt nhau với lối kiến trúc gợi nhớ đến các phòng của tu viện Sainte-Marie de la Tourette của Le Corbusier (nằm ở Eveux-sur-l’Arbresle, Pháp, xây dựng năm 1952-1959). Hành lang nối giữa 2 dãy nhà được thắp sáng bởi một loạt các cửa sổ hở được so sánh với cửa sổ mà Luis Barragán thiết kế cho Francisco Gillardi House (nằm ở thành phố Mexico, Mexico, xây dựng năm 1976), nhưng các khe hở cửa sổ của Ando tăng dần về chiều cao trong khi các khe hở cửa sổ của Barragán có hình dạng giống hệt nhau. Phòng khách có chiều cao gấp đôi là nét độc đáo nhất của ngôi nhà, nằm ở dãy nhà đầu tiên, gần cửa ra vào. Cửa sổ chỉ cung cấp tầm nhìn hạn chế ra khu vườn nhưng vẫn mang lại lượng ánh sáng dồi dào, tràn ngập khắp các bề mặt bê tông lớn, khiến chúng trở nên sống động theo từng giờ hay khi có những đám mây bay qua. Ando chia sẻ: “Những thứ như ánh sáng và gió chỉ có ý nghĩa khi chúng được đưa vào bên trong một ngôi nhà ở dạng tách biệt với thế giới bên ngoài. Những mảnh ánh sáng và không khí tách biệt gợi ra toàn bộ thế giới tự nhiên. Những hình thức tôi đã tạo ra thay đổi và thể hiện được ý nghĩa nhờ vào các yếu tố tự nhiên (ánh sáng và không khí). Nó cho biết thời gian đang trôi và các mùa đang dần thay đổi…”

Trong những năm gần đây, Tadao Ando vẫn tiếp tục xây dựng những ngôi nhà riêng ở nước ngoài, những ngôi nhà có quy mô lớn hơn so với các công trình trước đây của ông. Hai ví dụ tiêu biểu là hai ngôi nhà được xây dựng ở Monterrey (Mexico, 2008-2011; trang 402) và Malibu (California, Mỹ, 2009-2012). Ngôi nhà ở Monterrey được Ando lấy cảm hứng từ thiết kế kiến trúc hiện đại của Luis Barangán nhưng “theo cách riêng của tôi” – Ando chia sẻ. Từ ngôi nhà ở Malibu có thể nhìn thấy khung cảnh tuyệt vời của Thái Bình Dương thông qua ô cửa sổ rộng 9 m². Trong dự án này, Tadao Ando thể hiện rõ nét mối quan hệ giữa kiến trúc và thiên nhiên qua các mối quan hệ cộng sinh.